Een verzameling van artikelen uit “de wereld van Boudewijn Büch” die ook in de nieuwsbrief verschenen.
Belgische muis bewijst zeescheepvaart in het stenentijdperk
Ten noorden van het Verenigd Koninkrijk liggen de Orkney eilanden. Een groep van ongeveer 200 kleine eilanden, 16 km uit de kust van Noord-Schotland. Slechts 20 eilanden zijn er nog bewoond door ongeveer 20.000 mensen. De eerste schriftelijke vermelding van “
Orkas” komt van de Griek Pytheas, die in 315 voor christus rond Groot-Brittannië zeilde. Zo aan de rand van de Atlantische oceaan is het leven er nu woest en ruig en de bewoners leven van landbouw, koeien en toerisme. Veel van die toeristen komen speciaal voor de archeologische opgravingen. Want ooit waren de eilanden niet ver weg van alles en iedereen, maar waren ze de basis van een neolithische beschaving die z’n bouwstijl exporteerde naar het Verenigde Koninkrijk. Zo is het een feit dat de wijdverbreide steencirkels op de Orkney eilanden zijn ontstaan en vanuit daar over het vasteland zijn verspreid met Stonehenge als uiteindelijk hoogtepunt.
Halverwege de 19e eeuw werden er archeologische vondsten gedaan en vanaf 1927 waren de eerste professionele opgravingen. De archeologische vondsten op de eilanden zijn vanaf die tijd nooit meer opgehouden. Op één van de eilanden vond men het goed geconserveerde prehistorisch dorp Skara Brae. De stenen woningen en gangen geven, samen met de bodemvondsten, een uniek beeld hoe de naar schatting 80 tot 100 bewoners leefden in de periode van 3200 tot 2500 v. Chr.
Een zeer bijzondere, redelijk nieuwe, archeologische vindplaats is Ness of Brodgar. Pas in 2003 zijn daar de opgravingen begonnen en ondanks dat er maar twee maanden per jaar gegraven kan worden zijn er iedere keer unieke vondsten. Dikke muren van bewerkte platte stenen, woningen met stenen bedden en stenen opbergkasten. Heel bijzonder is een bouwsel met 4 meter dikke muren van 25 meter lang en 20 meter breed. Het wordt nu als een neolithische tempel beschreven van ca 2900 jaar v Chr. Het is de grootste constructie in z’n soort ooit gevonden. Ook gevonden is dat Ness of Brodgar ca 2200 v Chr. heel plotseling is verlaten. Waarom is nog niet duidelijk maar de bewoners lijken na het slachten van hun 400 runderen en het neerhalen van hun tempel te zijn vertrokken.
Bij de opgravingen in Ness of Brodgar worden veel muizenschedels gevonden. Deze schedeltjes zijn van de Orkney Vole (Microtus Arvalis Orcadensis). Een ondersoort van de veldmuis die alleen voorkomt op de Orkney eilanden. Hij is groter dan de veldmuizen van het vasteland en Europa en heel opvallend is dat deze muis verder op de Britse Eilanden in zijn geheel niet voorkomt er dat er daar nog nooit fossiele resten van de Orkney Vole zijn gevonden. Dan blijft de vraag over waar die dikke muis dan oorspronkelijk vandaan gekomen is? De oudste koolstofdatering van de Orkney muis is 5100 jaar geleden wat grofweg overeenkomt met de start van de neolithische cultuur daar. Het is zeker dat de muis door de stenentijdmens op de
eilanden is geïntroduceerd, ook omdat de muis niet kan zwemmen en al helemaal niet de 16 km woeste zee-engte kan overbruggen .Uit DNA-vergelijking met muizen uit Scandinavië, Frankrijk, Nederland en België, bleek dat de Orkney muis het meest verwant is met populaties uit het kustgebied van België. Dus dan blijft alleen de mogelijkheid over dat prehistorische zeevaarders vanuit België rechtstreek naar de Orkney eilanden overstaken met de muis als verstekeling, voedsel of huisdier. Zou het mogelijk zijn geweest om zo’n lange reis in die tijd over zee te maken? Hadden de stenentijdmensen van 5000 jaar geleden eigenlijk wel de kennis en de materialen om een zeevaardige boot te maken?
Engelse onderzoekers wilden dit in de praktijk testen. Ze hebben met de hand en stenen werktuigen een replicaboot gemaakt van twijgen, takken en leer en deze waterdicht gemaakt met vet. En in augustus 2016, na de nodige twijfel, berekeningen en geduld zijn acht personen met die prehistorische boot in 4 uur en 50 minuten de 16 km oceaan tussen Schotland en Orkney overgestoken. Migratie over zee was dus 5000 jaar geleden mogelijk en het is aannemelijker geworden dat een Belgische muis, zonder ooit een pootje op het vasteland (van Engeland) te zetten, op Orkney kon belanden.
Arjan Honkoop